Sporulerende Bacillus subtilis

Bacillus subtilis is een gram- en katalase-positieve bacterie die gewoonlijk in grond voorkomt.^[1] De bacterie is staafvormig en kan een endospore vormen, waardoor de bacterie extreme omstandigheden kan overleven. De bacterie is altijd tot de groep obligaat aerobe bacteriën gerekend. Recent onderzoek heeft echter uitgewezen dat dit niet helemaal juist is. De bacterie kan ook anaeroob leven door gebruik te maken van nitraat of nitriet als een terminale electronenacceptor of door fermentatie.^[2]

De staafvormige bacterie is ca. 2 tot 3 µm lang en heeft een doorsnede van ca. 0,6 µm. De cel heeft rondom zweepstaartjes, waardoor ze zich snel kan verplaatsen.

Geschiedenis

In 1835 gaf Christian Gottfried Ehrenberg de bacterie de wetenschappelijke naam Vibrio subtilis, ^[3] maar in 1872 hernoemde Ferdinand Cohn de bacterie in Bacillus subtilis.^[4]

Cultures van B. subtilis werden gedurende de 1950-jaren gebruikt als alternatief medicijn vanwege de immunostimuleringseffecten door het celmateriaal, dat na vertering een breed spectrum van immuunactiviteiten gaf inclusief activering van de uitscheiding van de specifieke antibodytypes IgM, IgG en IgA ^[5] en het vrijkomen van CpG-dinucleotiden (cytosine en guanine gescheiden door een fosfaat (—C—fosfaat—G—)), waardoor INF A/Y productie van leukocyten en cytokinen, belangrijk bij het ontwikkelen van cytotoxiciteit (giftigheid) tegen tumorcellen, in gang gezet wordt.^[6] Het kwam vanaf 1946 in Noord-Amerika en Europa in de handel als een immunostimulerende hulp bij de behandeling van aandoeningen aan het maag-darmstelsel en urinewegen door o.a. het rotavirus en Shigella-bacteriën,^[7] maar verloor zijn populariteit na de introductie van goedkope antibiotica ondanks de kleiner kans van allergische reacties en een duidelijk mindere giftigheid voor de normale maag.